(قسمت اول)
نقش “سگ” به دلیل ارتباط بیشتر با انسان ، از همه بالاتر و قویتر است؛ این جانوران حد واسط بین جانوران حیات‌وحش و زندگی انسان قرار می‌گیرند، نقش های دیگر سگ پس از آموزش به عنوان سگ پلیس ، نگهبان ، دوست ، تشخیص کالای قاچاق و مواد مخدر و یا تشخیص بیماری و…….. بیان نمی کنم . فقط به صورت خلاصه می توان سه نقش مهم اکولوژیکی را برای این حیواناتِ همراه انسان در نظر گرفت؛ نقش‌های اصلی آنها از نظر اکولوژی ، بهداشت و پیشگیری از بیماری ها به طور خلاصه شامل موارد زیر است.
الف: به عنوان سپر بهداشتی برای انسان؛عامل انحراف خون‌خواری ناقلین از انسان به حیوان و جلوگیری از گسترش بیماری های خطرناک همراه با انسان در شهر وروستا انواع و اقسامِ جانوران دیگر وجود دارند که بصورت اجبار، محل‌ِ پرورش و زندگی آنها با زیستگاه‌های انسانی مشترک است، ولی به هیچ عنوان مانند سگ‌ها و گربه‌ها سودمندی زیستی برای انسان دربر ندارند؛ و به طور کامل زیان‌آور هستند؛( همه میکروب ها ، ویروس ها، انگل ها و همه موجودات نقش خود را در طبیعت ایفا می کنند و این همه تنوع زیستی و تکامل در اثر رقابت بین همه زیستمندان بدست آمده است این رقابت بین گونه ها و درون گونه ها در فرگشت همیشگی و پیوسته خواهد بود )
از جمله‌ی این جانوران خطرناک ، انواع و اقسام بندپایان و حشرات مانند پشه‌ها، مگس‌های عامل میاز، کک‌ها، مایت‌ها و کنه‌ها هستند.وجود و پرورش و تولید این جانوران آفت در کنار انسان همیشگی بوده و انتقال بیماری از آنها در کنار زیستگاه‌های انسانی غیر قابل اجتناب است؛ بیشتر این بندپایان و حشرات به طور اجباری خون‌خوارند “که بعضی حیوان‌دوست و بعضی انسان‌دوست هستند” یعنی این که وجود حیواناتی مانند سگ‌ها، گربه‌ها، پرندگانی مانند گنجشک‌ها، کلاغ‌ها، سارها و بقیه در کنار انسان، موجب انحراف خون‌خواریِ این بندپایان از انسان به حیوان می‌شود؛ چون این حیوانات هیچ‌گونه سپر حفاظتی در برابر این بندپایان ندارند و در طبیعت آزاد هستند و از پشه‌بند،توری، دورکننده و مسکن مناسب استفاده نمی‌کنند.
از طرفی در مورد بندپایانِ خون‌خوارِ حیوان‌دوست هم، اگر میزبان‌هایشان در کنار آنها نباشند، برای خون‌خواری، بر خلاف گرایشِ به حیوان، به علت نبود میزبان برای تغذیه، از انسان خون‌خواری می‌نمایند.زیرا بندپایان خونخوار و خطرناک مانند پشه ها از محل پرورش خود بیشتر از چندین کیلومتر دور نمی شوند.خون بیشتر این بندپایان بدلیل انتقال عمودی عوامل بیماری زا می‌تواند حاوی انواع و اقسام میکروارگانیسم‌ها از جمله ویروس‌های خطرناک باشند . در حال حاضر دست کم در ایران برای بعضی از این بیماری های کشنده ویروسی مانند چیکن گونیا ، تب دانگ و….زنگ خطر به صدا در آمده است بیماری های کشنده ویروسی بدون واکسن هستند و درمان ندارند . با توجه به افزایش جمعیت در سطح جهان و کاهش تنوع زیستی و کاهش تعداد میزبانان و بدلیل اینکه این ویروس های خطرناک از طریق انتقال عمودی ترانس “اواریال” یا “ورتیکال” (اواریال، یعنی انتقال بیماری از تخم به نسل بعدی در ناقلین بیماری. انتقال اوریال همان انتقال ورتیکال یا عمودی است یعنی این دو یک معنا دارد) به نسل‌های بعدیِ پشه ها و سایر بندپایان صورت می‌گیرد، همگی می‌توانند به صورت مادرزادی و بدون هیچ‌گونه تماسی با مخازن بیماری عامل ویروسی را در خود نگهداری نموده و نقش مخزن و ناقل را با هم ایفا نمایند. لذا این بندپایان، به دلیل نیاز به خون به هر طریقی به دلیل حضور پیوسته و عدم امکان جابجائی آنها از محل پرورش، در صورت نبود منابع غذائی حیوانی، به سمت انسان هجوم می‌آورند و سلامتی انسان را به طور جدی تهدید می‌نمایند.
✍دکتر روح اله دهقانی متخصص حشره شناسی پزشکی و عضو گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی کاشان
ادامه دارد …
