به قلم:حکیم تیام باهنر:

ابن سینا پرچمدار علم پزشکی در طب سنتی

۱_قانون
ابن‌سینا در کتاب قانون می‌خواست پزشکی را مانند یک قانون علمی و نظام‌مند عرضه کند.
واژه‌ی “قانون” در آن زمان به معنی قاعده، اصول و معیار قطعی بود.
یعنی او می‌خواست پزشکی را از حالت پراکنده و تجربی به شکل یک دانش مدون، قانون‌مند و استاندارد درآورد.
به همین دلیل اسم آن را قانون گذاشت تا نشان دهد همه چیز در آن بر اساس نظم و اصول کلی بیان شده است
۲. شفا
شامل چهار بخش است: منطق، طبیعیات، ریاضیات و الهیات.
چرا “شفا”؟ چون ابن‌سینا معتقد بود فلسفه و حکمت، درمانگرِ جهل و نادانی انسان است.
او این کتاب را وسیله‌ای برای شفای روح و عقل می‌دانست، نه بدن.
بنابراین:
قانون = نامی برای پزشکی، چون نشان‌دهنده‌ی اصول قطعی و نظام علمی است.
شفا = نامی برای فلسفه، چون درمانگر روان و عقل در برابر جهل است.
کتاب قانون در طب اثر ابن‌سینا یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین متون پزشکی در جهان اسلام و حتی اروپا در قرون وسطی است. این کتاب در قرن یازدهم میلادی نوشته شد و قرن‌ها در مدارس پزشکی شرق و غرب به‌عنوان مرجع اصلی تدریس می‌شد. خلاصه‌ای از محتوای آن به این صورت است:
ساختار کتاب
قانون در طب در پنج کتاب (جزء) تنظیم شده است:
1. کتاب اول:
اصول کلی طب، تعریف سلامت و بیماری، مزاج‌ها، اخلاط (صفرا، سودا، دم، بلغم)، ارکان بدن، قوا و ارواح.
مباحث مربوط به تشخیص (نبض، ادرار) و عوامل مؤثر بر سلامت مانند هوا، غذا، خواب، حرکت و احساسات.
2. کتاب دوم:
داروشناسی مفرد (مفردات دارویی).
شرح بیش از ۸۰۰ گیاه، ماده معدنی و حیوانی که در درمان کاربرد دارند.
توضیح خواص، مزاج و اثر هر دارو.
3. کتاب سوم:
آسیب‌شناسی و بیماری‌شناسی اعضای بدن.
به ترتیب: از سر تا پا (بیماری‌های مغز، چشم، گوش، دندان، قلب، ریه، کبد، معده، کلیه، پوست و غیره).
روش‌های تشخیص و درمان هر بیماری.
4. کتاب چهارم:
بیماری‌های عمومی که به عضو خاصی تعلق ندارند.
مانند تب‌ها، مسمومیت‌ها، زخم‌ها، شکستگی‌ها، ورم‌ها و بیماری‌های عفونی.
5. کتاب پنجم:
داروهای ترکیبی (قرابادین).
دستور ساخت انواع شربت‌ها، جوشانده‌ها، مرهم‌ها و ترکیبات دارویی.
ویژگی‌های مهم کتاب
ترکیب دانش پزشکی یونانی (به‌ویژه بقراط و جالینوس) با تجربیات شخصی ابن‌سینا.
توجه به بهداشت پیشگیرانه و اهمیت سبک زندگی سالم.
نظام‌مند کردن دانش پزشکی در قالب علمی و منطقی.
کتابی مرجع که تا قرن‌ها در دانشگاه‌های اروپایی تدریس می‌شد.
در یک جمله:
قانون ابن‌سینا دایره‌المعارف بزرگ پزشکی است که بدن انسان، بیماری‌ها و درمان‌ها را با دقت علمی و نظم منطقی شرح می‌دهد و قرن‌ها ستون اصلی طب در شرق و غرب بوده است.