تصویب قانون حمایت از حیوانات الزام ضروری جامعه

حقوق حیوانات در ایران؛ چالش‌ها در سایه فقدان قانون، نابودی محیط زیست

حقوق حیوانات یکی از موضوعات اخلاقی و اجتماعی است که در دهه‌های اخیر به‌طور گسترده مورد توجه قرار گرفته است. این مفهوم بر اصولی تأکید دارد که حیوانات نیز همانند انسان‌ها دارای احساس، نیازها و حقوقی هستند که باید محترم شمرده شود.

در بسیاری از کشورها، قوانینی برای حفاظت از حیوانات در برابر ظلم، بهره‌کشی و کشتار بی‌رویه تصویب شده است. این قوانین نه‌تنها بر حقوق حیوانات تأکید دارند بلکه رابطه میان انسان و محیط‌زیست را نیز تقویت می‌کنند.
جنبش‌های حمایت از حقوق حیوانات در غرب از اواخر قرن نوزدهم میلادی آغاز شد. این تلاش‌ها منجر به شکل‌گیری سازمان‌های غیرانتفاعی مانند PETA (افراد مدافع اخلاقی رفتار با حیوانات) و بنیاد جهانی برای حفاظت از حیوانات شد. بسیاری از کشورها قوانینی سخت‌گیرانه برای جلوگیری از شکار غیرقانونی، آزمایش‌های غیرضروری بر روی حیوانات و بهره‌کشی از آن‌ها در صنعت غذا و پوشاک وضع کرده‌اند.
در سال‌های اخیر، مفهوم “حقوق حیوانات” به مباحثی مانند ممنوعیت سیرک‌های حیوانات، حمایت از حیات وحش، و استفاده از جایگزین‌های مصنوعی برای فرآورده‌های حیوانی نیز گسترش یافته است.

روز جهانی حقوق حیوانات (10 دسامبر) در سال 1998 توسط سازمان حمایت از حقوق حیوانات Uncaged Campaigns در بریتانیا تأسیس شد. انتخاب این روز به دلیل همزمانی با روز جهانی حقوق بشر بوده است تا نشان دهد حقوق حیوانات نیز باید در کنار حقوق انسان‌ها مورد توجه قرار گیرد.

حقوق حیوانات در ایران از جنبه‌های دینی، فرهنگی، و قانونی قابل بررسی است. تأکید بر رفتار مهربانانه با حیوانات و خودداری از آزار آن‌ها نشان از جایگاه والای حیوانات در تعالیم دینی دارد. اما در عرصه عملی و قانونی، وضعیت حمایت از حقوق حیوانات در ایران چالش‌های قابل‌توجهی دارد و نیازمند توجه بیشتر است.
در ایران، قوانین مشخصی برای حمایت از حقوق حیوانات وجود ندارد، در اصل ۵۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی به‌طور مستقیم به موضوع محیط زیست می‌پردازد، اما از آن‌جا که حیوانات بخش جدایی‌ناپذیری از محیط زیست هستند، می‌توان آن را چارچوبی برای حفاظت از حقوق حیوانات دانست. این اصل تأکید می‌کند که هرگونه فعالیتی که به تخریب زیستگاه‌ها و نابودی حیوانات منجر شود، غیرقانونی است. لذا بر اساس همین اصل قانونی، پایمال کردن حقوق حیوانات جرم محسوب شده و تخطی از آن پیگرد قانونی دارد.

در حال حاضر، قوانین جامعی برای حمایت از حقوق حیوانات در ایران وجود ندارد. بسیاری از اقدامات غیرانسانی مانند شکار بی‌رویه، تجارت غیرقانونی حیوانات، و نگهداری آن‌ها در شرایط غیرمناسب همچنان انجام می‌شود.
حتی قوانین موجود، مانند قوانین حفاظت از حیات وحش، به دلیل ضعف در نظارت و اجرا، تأثیرگذاری لازم را ندارند.

در سایه فقدان فرهنگسازی، سطح آگاهی عمومی درباره اهمیت حقوق حیوانات و نقش آن‌ها در اکوسیستم پایین است. بسیاری از مردم با اصول نگهداری حیوانات خانگی یا اهمیت حفاظت از حیات وحش آشنا نیستند.

در این میان فعالیت‌های انجمن‌های مردم‌نهاد (NGOs) در حمایت از حیوانات، قابل تقدیر است، مانند تلاش برای نجات گونه‌های در خطر و ایجاد کمپین‌های آگاهی‌بخشی و آموزش به مردم و تلاش برای تصویب قوانین جدید، از جمله لایحه‌ای برای منع خشونت علیه حیوانات که در سال‌های اخیر مطرح شده اما هنوز به تصویب نرسیده است.

نگاه جهانی به حقوق حیوانات در این زمینه، نشان‌دهنده اهمیت احترام به تمامی موجودات زنده و نقش آن‌ها در حفظ تعادل اکوسیستم است.

حقوق حیوانات در ایران نیازمند توجه بیشتری از سوی قانون‌گذاران، جامعه و نهادهای مرتبط است. اصل 50 قانون اساسی نشان‌دهنده تعهد به حفاظت از محیط زیست است اما باید با تدوین قوانین جامع‌تر و نظارت جدی‌تر، حمایت از حیوانات به یک اولویت واقعی تبدیل شود همچنین، افزایش آگاهی عمومی و مشارکت مردم در حفاظت از حیات وحش و حیوانات خانگی و شهری می‌تواند به بهبود وضعیت فعلی کمک کند.

رفتار صحیح با حیوانات نه‌تنها یک وظیفه اخلاقی، بلکه یک وظیفه شرعی و انسانی نیز است. این مفاهیم و نگاه دور از انسان محوری به محیط زیست می‌توانند به‌عنوان الگویی برای تدوین قوانین و سیاست‌های جهانی برای حفاظت از حیوانات مورد استفاده قرار گیرند.
مهشیدنصیری_فعال محیط زیست و حقوق حیوانات