حکیم ابوالقاسم فردوسی

از صدای حرکت و ریزش آب که نام آبشار و شرشر آب هم از آن آمده است. این ریشه در نام قله ”شاهوار= شاوار” و رود و شهر ”شاه رود= شارود” و ”شاه و شاهنشاه” و ” شاهین” به معنی بلندپرواز و از جمله کتاب حکیم ابوالقاسم فردوسی” شاه نامه= شانامه” آمده است.

واژه ”شا” به مفهوم بالندگی و زایندگی بوده است و رشد و بالندگی فقط مفهوم فیزیکی ندارد و بیشتر رشد معنوی را القا می کند و رسیدن به کمال و خرد را می رساند. بنابراین ”شانامه” را می توان ” خرد نامه ” معنا کرد.

فردوسی ”شانامه” را با این بیت آغاز می کند:

به نام خداوند جان و خرد
کزین برتر اندیشه بر نگذرد

در ادامه داستان پرنده ای افسانه ای وارد ماجرا می شود به نام ” سیمرغ” که در نام آن از واژه مقدس ” سی” استفاده شده است به معنی ’پخته و دانا و کامل” که در نام ابو علی سینا، قله سی چال، رود سیروان، جزیره سیسیل و پیرزن هم آمده است. بنابراین ”سیمرغ” مرغ دانایی بوده و مفهوم ”کامل بودن و خرد” را می رسانده است در واقع منظور فردوسی از ”سیمرغ” مفهوم ”خرد و دانایی” بوده است و آن جا که ”سیمرغ” به ”زال” پرهای خود را می دهد و می گوید؛ هر زمان به کمک من نیاز داشتی، یکی از پرها را آتش بزن، منظور این بوده که برای حل مشکلات باید به ”خرد” مراجعه کرد. ماجرای ضحاک و کاوه آهنگر هم دقیقا به بحث خرد می پردازد. استفاده از مغز جوانان برای تغذیه مارهای ضحاک به معنای از بین بردن اندیشه و خرد است و در مقابل کاوه آهنگر از خرد و اندیشه دفاع می کند.

انتخاب ”خرد نامه” برای نام کتاب، استفاده از واژه ”خرد” در ابتدای کتاب و استفاده از ”سیمرغ” به مفهوم ”خرد” و پرداختن به داستان پر معنای ”ضحاک و کاوه” توسط این شاعر بزرگ به خوبی نشان از ارزش بالای خردورزی و اندیشه ناب فرهنگ ایرانی و همچنین ارزش معنوی بسیار بالای این کتاب دارد که می تواند چراغ راه جامعه جهانی باشد.

در واقع فردوسی با نگارش “شانامه” در درجه اول برای شکوفا کردن دوباره “خرد” در فرهنگ ایرانی اهتمام ورزیده است که نتیجه آن زنده شدن دوباره زبان پارسی بوده است.

خردورزی در فرهنگ ایرانی جایگاه والایی دارد و قطع به یقین این فرهنگ خردمحور چراغ راه مسیر پر پیچ و خم عبور از دوران کودکی و رسیدن به دوران نوجوانی بشریت خواهد بود.