رئیس سازمان دامپزشکی کشور:

اجازه نخواهیم داد برخی کشورها از عناوین جعلی برای خلیج فارس استفاده کنند

به گزارش کوه سرفراز و به نقل از حکیم مهر، محسن طاهرمیرزایی: وقتی پای گفت‌وگو با «دکتر علیرضا رفیعی‌پور» چهره شناخته‌شده و رئیس سازمان دامپزشکی کشور، به میان می‌آید، انتظار شنیدن حرف‌های تازه و تحلیل‌های عمیق دور از ذهن نیست؛ اما این‌بار در حاشیه اجلاس جهانی سازمان بهداشت دام (WOAH) در پاریس، ماجرا چیزی فراتر از سخنرانی‌های رسمی و مباحث تخصصی بود. از قدم‌زنی روزانه در حاشیه رود سن و عبور از کنار برج ایفل تا ضیافت شام در سفارت ایران، از بازدیدهای فرهنگی از موزه جنگ و ساختمان مجلس فرانسه تا تلاقی سفر با تعطیلات چندروزه مذهبی و نزدیکی به جشن‌های قهرمانی پاری‌سن‌ژرمن، تجربه‌ای منحصر به‌فرد را رقم زدند که به گفته خودش، فرصتی بود برای تلفیق دیپلماسی علمی، فرهنگی و سلامت در بالاترین سطح بین‌المللی.

اما مهم‌تر از تمام حواشی دیدنی پاریس، آن‌چه این سفر را به نقطه عطفی برای دامپزشکی ایران تبدیل کرد، دستاوردهایی بود که در قالب حضور نظام‌مند رسانه، بخش خصوصی و مؤسسه رازی در ساختار هیأت ایرانی و همچنین مذاکرات موفق برای رجیستری آزمایشگاه‌های تشخیصی ایران در سازمان جهانی بهداشت دام به دست آمد. پیشنهاد ایران برای تبدیل‌شدن به «هاب منطقه‌ای تولید واکسن‌های نوین با فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای» استقبال بین‌المللی کم‌سابقه‌ای به همراه داشت؛ و در حاشیه یکی از حساس‌ترین اتفاقات فرهنگی اجلاس (اعتراض ایران به استفاده از نام جعلی برای خلیج فارس)، موضع‌گیری قاطع و رسمی دکتر رفیعی‌پور نه‌تنها با حمایت مسئولان اجلاس مواجه شد، بلکه به ثبت موضع ایران در مجامع منطقه‌ای و جهانی نیز انجامید.

در گفت‌وگوی اختصاصی حکیم مهر با «دکتر علیرضا رفیعی‌پور»، او با نگاهی دقیق و صریح از تمام آن‌چه گذشت می‌گوید؛ از جلسات فشرده تا امید به آینده‌ای که در آن ایران نه‌تنها یک بازیگر منطقه‌ای، بلکه مرجع علمی معتبر در عرصه دامپزشکی جهان خواهد بود.

 مقدمات سفر به اجلاس سازمان جهانی بهداشت دام از چه زمانی آغاز شد و هدف اصلی این سفر چه بود؟

اجلاس سالیانه سازمان جهانی بهداشت دام معمولاً اوایل خرداد هر سال با حضور نمایندگان ۱۸۳ کشور برگزار می‌شود. این نشست نقش کلیدی در تعیین برنامه‌های یک‌ساله مرتبط با بهداشت دام، فرآورده‌های خام دامی، تجارت بین‌المللی و مدیریت کمیسیون‌های منطقه‌ای دارد. هر سال حدود چهار ماه قبل از برگزاری، یعنی اواخر اسفند، رئیس سازمان جهانی بهداشت دام دعوت‌نامه رسمی برای رؤسای دامپزشکی کشورها ارسال می‌کند. پس از آن، هماهنگی‌ها برای صدور ویزا و برنامه‌ریزی سفر آغاز می‌شود.

 این سفر چه مدت طول کشید و چه فعالیت‌هایی در جریان اجلاس انجام دادید؟

سفر حدود شش تا هفت روز به طول انجامید. هر روز از ساعت ۹ صبح جلسات مجمع عمومی و کمیسیون‌ها آغاز می‌شد. ایران در دو کمیسیون منطقه‌ای «آسیا – اقیانوسیه» و «خاورمیانه» عضویت دارد و در جلسات هر دو شرکت کردیم. جلسات بسیار فشرده و پرکار بودند و مباحثی مهم در سطح جهانی در حوزه دامپزشکی و بهداشت دام مطرح شد.

 در کنار جلسات رسمی و کمیسیون‌های تخصصی، آیا دیدارها و گفت‌وگوهایی با افراد مهم و شاخص بین‌المللی داشتید؟ این تعاملات منجر به تصمیمات یا توافقاتی شد؟

بله، شرکت در نود و دومین اجلاس سازمان جهانی بهداشت دام (WOAH) برای ما فرصت بسیار مغتنمی بود، به‌ویژه با توجه به اینکه موضوع امسال اجلاس تمرکز بر «واکسن و واکسیناسیون» در حوزه دام بود. این محور یکی از سه مسئولیت اصلی دامپزشکی در سطح بین‌الملل است؛ یعنی اقدامات بهداشتی برای حفاظت از سرمایه دامی، که از طریق واکسیناسیون انجام می‌شود. دو محور دیگر شامل امنیت زیستی و همچنین رصد و پایش تشخیصی است که در این اجلاس نیز مفصل درباره آن‌ها بحث شد.

ما در طول اجلاس توانستیم با سران دامپزشکی ۲۵ کشور جهان دیدار کنیم، که عدد قابل توجهی است. در شرایط عادی، برای چنین دیدارهایی باید برنامه‌ریزی‌های مجزای پرهزینه‌ای انجام شود؛ چه زمانی که مقامات کشورهای دیگر به ایران سفر می‌کنند و چه زمانی که ما به کشورهای دیگر سفر می‌کنیم. اما در این اجلاس، امکان دیدار مستقیم و فشرده با مقامات بین‌المللی بدون تحمیل این هزینه‌ها فراهم شد.

این دیدارها شامل چه کشورهایی بود و محورهای مذاکرات چه بود؟

ما با مسئولین سازمان جهانی بهداشت دام، دبیرکل سازمان، و دیگر اعضای هیئت‌رئیسه این نهاد دیدار داشتیم. همچنین با رئیس سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و معاون ایشان و همچنین مسئولین اتحادیه اروپا دیدار و گفت‌وگو کردیم.

علاوه بر این، در بخشی از اجلاس که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، حضور شرکت‌های بزرگ از پنج قاره دنیا در حوزه‌های مختلف مثل تولید فرآورده‌های خام دامی (گوشت، مرغ، تخم‌مرغ)، دارو و واکسن دامپزشکی، مواد بیولوژیک، خوراک دام و مکمل‌ها، تجهیزات های‌تک و پیشرفته، بسیار پررنگ بود. ما با مدیران و مسئولان این شرکت‌ها نیز دیدارهایی داشتیم.

 درباره آزمایشگاه‌های مرجع و رجیستر شدن آزمایشگاه‌های ایران هم نکته‌ای مطرح کردید. لطفاً بیشتر توضیح دهید.

یکی از موضوعات مهم برای ما، موضوع رجیستری آزمایشگاه‌های ایران بود. ما در این اجلاس توانستیم مذاکرات موثری با آزمایشگاه مرجع سازمان جهانی بهداشت دام – که در پاریس مستقر است – انجام دهیم. نتیجه این مذاکرات، آغاز روند رجیستر یا تأیید آزمایشگاه‌های ایرانی، از جمله آزمایشگاه مرکزی سازمان دامپزشکی و برخی آزمایشگاه‌های خصوصی است. این اقدام دو پیامد بسیار مهم دارد؛ اول اینکه دیگر نیازی نیست نمونه‌های صادراتی را برای بررسی و تأیید به آزمایشگاه‌های کشورهای پیشرفته ارسال کنیم که این کار هزینه‌بر است. دوم اینکه ایران می‌تواند خدمات آزمایشگاهی را به کشورهای منطقه ارائه دهد و از این طریق درآمدزایی کند.

 آیا تفاهم‌نامه یا توافق‌هایی هم در این اجلاس امضا شد؟

بله، در این اجلاس تفاهم‌نامه‌ای میان ایران، قزاقستان و ازبکستان در خصوص صادرات منعقد شد. با همتای برزیلی خود نیز مذاکراتی درباره نهایی‌سازی تفاهم‌نامه‌های مشترک داشتیم. علاوه بر این، موضوعات مربوط به واکسن، واکسیناسیون و بررسی پیامدهای مطلوب و نامطلوب آن، در جریان جلسات اصلی اجلاس مورد بحث قرار گرفت.

 آیا در سفر امسال به اجلاس جهانی بهداشت دام، ابتکار یا حرکت خاص و جدیدی از سوی سازمان دامپزشکی ایران انجام شد که برای اولین بار اتفاق افتاده باشد؟

بله، امسال دو اقدام بسیار ارزشمند و تازه انجام دادیم که برای اولین بار اتفاق افتاد و از نظر من بسیار مهم بود. اولین اقدام، همراه‌ بردن مسئول روابط عمومی سازمان دامپزشکی به این سفر بود. همان‌طور که می‌دانید، من اعتقاد جدی به نقش رسانه و جایگاه خبرنگاران دارم و معتقدم در هر عرصه‌ای باید رسانه حضور مؤثر داشته باشد. بر همین اساس، امسال برای نخستین بار مسئول حوزه رسانه و اطلاع‌رسانی سازمان را هم به فرانسه بردیم. این کار پیامی مهم به جهان داشت؛ اینکه دامپزشکی ایران به عنوان یک نهاد حاکمیتی، نه‌تنها به تنهایی بلکه در کنار بخش خصوصی، سازمان‌های مردم‌نهاد (NGOها) و رسانه‌های خود در مجامع بین‌المللی حضور پیدا می‌کند. این اقدام ما مورد توجه بسیاری از کشورهای حاضر در اجلاس قرار گرفت، چرا که در بسیاری از کشورها سال‌هاست هیئت‌های عالی‌رتبه‌ای که در سفرهای بین‌المللی شرکت می‌کنند، ترکیبی از حاکمیت، بخش خصوصی و رسانه هستند. ما این استاندارد بین‌المللی را در ساختار اعزام خود وارد کردیم و بنا داریم در سال‌های آینده آن را توسعه دهیم.

 اشاره کردید به نقش مشارکت ایران در کمیسیون‌ها. از این منظر چه تفاوتی نسبت به سال‌های گذشته وجود داشت؟

بله، مشارکت ایران در کمیسیون‌ها امسال نسبت به سال‌های قبل بسیار پررنگ‌تر و هدفمندتر بود. نکته مهم این است که در مجامع بین‌المللی مانند اجلاس جهانی بهداشت دام، ورود و خروج افراد به سالن اصلی اجلاس و کمیسیون‌ها ثبت می‌شود. یعنی حضور کشورها به شکل رسمی و دیجیتال در سیستم ثبت می‌شود. امسال با ترکیب کامل‌تری که داشتیم – از جمله حضور همکاران رسانه‌ای، بخش خصوصی و همچنین تیم تولید واکسن موسسه رازی – نام ایران در بسیاری از جلسات، نشست‌ها و کمیسیون‌ها ثبت و ضبط شد. این ثبت حضور نه‌تنها یک افتخار ملی است، بلکه نمایانگر حضور مؤثر و قدرتمند جمهوری اسلامی ایران در تصمیم‌سازی‌ها و تصمیم‌گیری‌های جهانی در حوزه دامپزشکی و بهداشت دام است.

 دیگر دستاوردها یا اقدامات مهمی که در این سفر انجام دادید چه بود؟

یکی از کارهای بسیار مهمی که در این اجلاس انجام دادیم، برنامه‌ریزی برای دیدار با کشورهایی بود که توانسته بودند در زمینه کنترل یا ریشه‌کنی برخی بیماری‌های دامی به موفقیت‌های جدی دست پیدا کنند. در همین اجلاس هم از این کشورها تقدیر شد، چون ریشه‌کنی بیماری‌ها اتفاقی بسیار ارزشمند است. ما با این کشورها جلسات فشرده‌ای برگزار کردیم، تجارب آن‌ها را دریافت کردیم و حتی درخواست انتقال تجربیات و اقدامات موفق‌شان را داشتیم. این کمک می‌کند که ما هم در ایران، با توجه به ظرفیت‌ها و تجربیات غنی‌مان، اقدامات مؤثرتری انجام دهیم.

 با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص ایران، آیا در مذاکرات خود به چالش‌های منطقه‌ای هم اشاره کردید؟

بله، حتماً. من در گفتگوهایی که با رئیس سازمان بهداشت جهانی دام، خانم دکتر سوبیر ران و همچنین با مسئولان اتحادیه اروپا و فائو داشتم، به این موضوع تأکید کردم که ایران در یک منطقه پرخطر قرار دارد. از یک سو از سمت آفریقا، کشورهای عربی و حوزه خلیج فارس و از سوی دیگر از شرق کشور، مانند عراق و ترکیه، خطر ورود عوامل بیماری‌زا وجود دارد. هم‌اکنون همکاران ما درگیر ویروسی با سویه جدیدی از تب برفکی هستند که از عراق و حتی ترکیه وارد کشور شده، یا بیماری آنگارا در طیور که از شرق کشور نفوذ کرده است. سویه SAT2 (اس.ای. بیست هجده) تب برفکی هم از همان شرق وارد کشور شده است.

اما ما در ایران سابقه‌ای طولانی داریم. هم در حوزه تحقیقات و پژوهش، هم در آموزش دانشگاهی، و هم در حوزه اجرا. واقعیت این است که دامپزشکی ایران و مؤسسه رازی حتی قدمتی بیش از سازمان جهانی بهداشت دام دارد. این سابقه باعث شده که علی‌رغم تهدیدات، ما همچنان قدرتمند باقی بمانیم.

 شنیده‌ایم در حاشیه اجلاس درباره یک موضوع حساس سیاسی هم ورود کردید. لطفاً درباره آن هم توضیح دهید.

بله، موضوعی بسیار حساس پیش آمد که نمی‌شد نسبت به آن بی‌تفاوت بود. در حاشیه یکی از جلسات، زمانی که با رئیس سازمان جهانی بهداشت دام صحبت می‌کردیم، اشاره‌ای به یک اتفاق ناپسند کردم. حدود دو سال پیش، زمانی که نماینده ایران در جلسه‌ای حضور نداشت، برخی کشورها از نام جعلی «خلیج عربی» استفاده کرده بودند. البته این استفاده نه در سطح جهانی بلکه در یکی از کمیسیون‌های منطقه‌ای صورت گرفته بود.

من به خانم دکتر سوبیر ران یادآوری کردم که چنین رفتاری برخلاف اصول اخلاقی، حرفه‌ای و حقوقی سازمان جهانی بهداشت دام است. ایشان هم با صراحت قول داد که پیگیری خواهد کرد. حتی گفتند که دوباره مکاتبه‌ای رسمی از سوی ما انجام شود تا موضوع در دوره ریاست جدید ایشان هم ثبت و تأکید شود. البته پیش‌تر هم رئیس قبلی سازمان، مکاتباتی در این خصوص انجام داده بود.

ما تأکید کردیم که ایران در منطقه خاورمیانه، با قدرت و صلابت حضور دارد و اجازه نخواهیم داد برخی کشورها از چنین عناوین جعلی سوءاستفاده کنند، حتی در سطح داخلی کمیسیون‌های منطقه‌ای. سازمان جهانی بهداشت دام به‌طور رسمی حق استفاده از این نام جعلی را به هیچ کشوری نداده و نخواهد داد. ما هم در مقابل این‌گونه تحرکات ساکت نمی‌مانیم.

 از جلسات رسمی گفتید که از ساعت ۹ صبح آغاز می‌شدند. آیا بعدازظهرها زمانی برای برنامه‌های جانبی یا بازدید از اماکن فرهنگی پاریس داشتید؟

واقعیت این است که بعد از ساعت شش یا شش و نیم عصر، خستگی جسمی ناشی از جلسات فشرده واقعاً اجازه نمی‌داد که بخواهیم وارد برنامه‌های تفریحی یا گردشگری جدی شویم. اما خوشبختانه محل اقامت ما به گونه‌ای انتخاب شده بود که تا محل برگزاری اجلاس حدود ۳۰ تا ۴۰ دقیقه پیاده‌روی داشت. من خودم تقریباً هر روز این مسیر را پیاده می‌رفتم و برمی‌گشتم.

این مسیر از کنار رود سن و برج ایفل عبور می‌کرد و همین باعث می‌شد که در طول مسیر، جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی پاریس را به چشم ببینیم. پارک‌های بسیار زیبایی در طول مسیر وجود داشت که از آن‌ها عبور می‌کردیم و فضای عمومی پاریس با آب‌وهوای ابری، خنک و گاه‌بارانی، واقعاً حس و حال خوبی به انسان می‌داد.

در روز اول اقامتمان، سفارت جمهوری اسلامی ایران محبت کردند و یک خودرو در اختیارمان گذاشتند. با آن خودرو به صورت اختصاصی گشتی در شهر داشتیم. از جمله جاهایی که بازدید کردیم، می‌توانم به موزه جنگ، موزه حیات وحش، موزه تاریخ طبیعی، ساختمان مجلس ملی فرانسه، محدوده کاخ الیزه (محل استقرار رئیس‌جمهور فرانسه) و همچنین دو کلیسای بسیار معروف پاریس اشاره کنم. راننده‌ای که همراه ما بود، در طول مسیر توضیحات مفصلی ارائه می‌داد. حدود سه تا چهار ساعت وقت گذاشتیم و از این مکان‌ها بازدید کردیم.

در کنار اینها، شب‌ها هم معمولاً جلساتی با اعضای سفارت داشتیم. یکی از شب‌ها هم، طبق رسم هر سال، جناب سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاریس، یک ضیافت شام برای هیأت ایرانی برگزار کردند. قبل و بعد از شام، حدود سه تا چهار ساعت درباره دستورکارهای اجلاس، خواسته‌ها و انتظارات ایران و همچنین تحلیل‌های مختلف درباره موضوعات مورد گفت‌وگو در اجلاس صحبت شد.

به‌طور کلی، هرچند فرصت گردش جدی نبود، اما همان پیاده‌روی‌های روزانه و دیدارهای اولیه، باعث شد که هم فضای عمومی شهر را تجربه کنیم و هم به این فکر بیفتیم که چقدر ظرفیت در کشور خودمان برای توسعه گردشگری وجود دارد. کشوری با چهار فصل، طبیعت بی‌نظیر، تمدن چند هزار ساله و جاذبه‌های بی‌شمار فرهنگی، که اگر به درستی معرفی و مدیریت شود، می‌تواند به یکی از مقاصد مهم توریستی جهان تبدیل شود.

شما پیش‌تر در جمع خبرنگاران اشاره‌ای به یک پیشنهاد مهم و ابتکاری داشتید که در حاشیه اجلاس نیز به‌صورت رسمی به رئیس سازمان بهداشت جهانی دام اعلام کردید. لطفاً درباره‌ی این پیشنهاد بیشتر توضیح دهید.

بله، من پیش از این نیز در کشور خودمان این موضوع را مطرح کرده بودم و خوشحالم که توانستم آن را به‌صورت مکتوب به رئیس سازمان بهداشت جهانی دام ارائه دهم. پیشنهاد ما این بود که جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان هاب یا پایلوت تولید واکسن‌های نوین دامپزشکی مبتنی بر انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای در منطقه شناخته شود. این پیشنهاد مورد توجه جدی رئیس محترم سازمان قرار گرفت و برای ایشان بسیار جذاب بود، چرا که تاکنون هیچ‌یک از کشورهای منطقه ما، چه در قاره آسیا و چه در اقیانوسیه، چنین پیشنهادی مطرح نکرده بودند.

در این نشست حضوری نیز بار دیگر تأکید کردم که ایران از ظرفیت‌های علمی، تحقیقاتی و اجرایی بسیار بالایی برخوردار است و می‌خواهیم از فناوری‌های نوین مانند بیوانفورماتیک نیز در این مسیر بهره ببریم. بیوانفورماتیک امروز یکی از ابزارهای کاربردی در حوزه بهداشت و سلامت عمومی است و استفاده از آن در فرآیندهای دامپزشکی و واکسن‌سازی می‌تواند تأثیر بزرگی بر آینده سلامت دام و جامعه انسانی داشته باشد.

از رئیس سازمان خواستم که در راستای استفاده از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای برای اهداف بهداشتی و واکسن‌سازی، ما را در سطح بین‌المللی حمایت کنند تا بتوانیم نقش مؤثری در منطقه ایفا کنیم.

 همزمان با حضورتان در فرانسه، اتفاقات فرهنگی و ورزشی مهمی نیز رخ داد. مثلاً تیم پاری‌سن‌ژرمن قهرمان لیگ اروپا شد. آیا از این فضاها هم استفاده کردید؟

اتفاقاً فضای عمومی شهر در آن ایام بسیار شاد و پرجنب‌وجوش بود. روز پنج‌شنبه‌ای که ما آنجا بودیم، به مناسبت عروج حضرت مسیح تعطیل رسمی بود. جمعه را هم به‌عنوان بین‌التعطیلی تعطیل کرده بودند و شنبه و یکشنبه هم که تعطیل بودند؛ در نتیجه مردم پاریس چهار روز تعطیلی متوالی داشتند. در سطح شهر و مراکز توریستی، شور و شوق خاصی وجود داشت. جشن‌ها و رفت‌وآمدها قابل‌توجه بود و حضور گسترده گردشگران هم مشهود بود. درباره قهرمانی تیم پاری‌سن‌ژرمن هم باید بگویم که اگر بیشتر می‌ماندیم، شاید در آن شادی عمومی نیز شرکت می‌کردیم، هرچند که خودمان ورزشکار نیستیم اما به ورزش و ورزشکاران علاقه داریم و قطعاً لحظات خوشی رقم می‌خورد.

اگر بخواهید به یک مورد از مهم‌ترین دستاوردهای این سفر اشاره کنید، آن کدام است؟

به نظر من، یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین دستاوردهای این سفر، دستیابی به توافق برای آغاز فرآیند رجیستری آزمایشگاه‌های تشخیصی ایران در سطح بین‌المللی بود. ما در دیداری ویژه با دکتر «کاردینال» مسئول آزمایشگاه رفرنس «آنسِس» فرانسه و همچنین نماینده وزارت کشاورزی فرانسه در لبنان، موفق شدیم این مطالبه‌ی چند ساله را پیش ببریم.

علی‌رغم اینکه آزمایشگاه‌های ما دارای استاندارد بین‌المللی ایزو 17025 هستند، ولی به دلیل تحریم‌ها و عدم همکاری طرف‌های اروپایی، این تأییدیه به‌صورت رسمی در سازمان جهانی بهداشت دام ثبت نشده بود. این موضوع باعث می‌شد که در صادرات فرآورده‌های دامی یا در تست‌های بین‌المللی، ناچار باشیم نمونه‌ها را به اروپا بفرستیم که هزینه‌های بسیار سنگینی دارد.

اکنون دو مسیر پیش رو داریم: یک مسیر رایگان که با هماهنگی ویدئوکنفرانسی و تبادل اطلاعات فنی، امکان اخذ رجیستری فراهم می‌شود و یک مسیر هزینه‌بر از طریق آزمایشگاه‌های بلفور یا ناتری در فرانسه که بیش از 100 هزار دلار هزینه دارد ولی قابلیت انجام آزمایش‌های پیچیده بین‌المللی را نیز خواهد داد.

امیدوارم بتوانیم تا پایان سال جاری این روند را به نتیجه برسانیم و سال آینده در مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت دام، به‌صورت رسمی گواهینامه رفرنس بودن آزمایشگاه ایران را دریافت کنیم. این اتفاق، گامی بلند در جهت ارتقای اعتبار بین‌المللی دامپزشکی ایران و افزایش توان صادراتی کشور خواهد بود.