عدالتِ زیستی در اشعار و نگاهِ سهراب سپهری

از نظر سهراب سپهری، دلیلی که مردم بر حسبِ عادت، برای هر کدام از این باورها می‌آورند، در ذاتِ خودِ آن چیزها نیست. این عادت است که به انسان تلقین می‌کند هرچیزی را چه‌جور ببیند. برای همین است که راهِ‌حلِ سهراب برای جورِ دیگر دیدن، پاک کردنِ چشم ها از آلودگیِ عادات است.
دکتر سیروس شمیسا در تفسیر این شعر سهراب می‌گوید: «نگاه سهراب بسیار نزدیک به فلسفه عرفانی کریشنا مورتی، عارف معاصر هندی است.
اسـاس فلسـفه‌ی کریشـنا مورتی این اسـت که درکِ ما از پدیده‌های پـیـرامون، باید تازه و به دور از معارف و شـناخت‌های موروثی باشـد و فقط در این صورت اسـت که درسـت می‌بینیم.» نباید بیـن نگرنده و نگریسـته فاصله باشـد. فاصله، حاصلِ پیش‌داوری‌های ماسـت. با دید موروث از گذشته‌ها، به شیء نگریسـتن است. اگر با چشـم گذشـته‌ها به شیء نگاه کنیم، آن را چنان‌که باید نمی‌بینیم و با چشـم و ذهـنِ دیگران که که در غـبارِ قـرون گم شـده‌اند آن را بد و یا خوب می‌بینیم، بی‌هـیچ دلیلی و انگـیزه‌یی، فقط به متابعـت از عرف، اسـب را حیوان نجیبی می‌پنداریم و کرکـس را زشت… این‌گونه است که سپهری به مدارج بالای اشراق و به تعبیر رضا براهنی، به نوعی از خردِ عارفانه رسـیده اسـت و دنیا را آن‌چنان نوازش‌کننده، زیبا و نیک می‌بیند که چشـمِ چپِ بدبیـن و زشـت‌بیـن را می‌بندد و چشـمِ راسـت را خوش‌بینانه، مثـل نوراَفکنی بزرگ، به سـوی خطوط و رنگ‌ها و حالات خوب و زیبا می‌گشـاید.
آنجا که شیخ محمود شبستری می‌گوید:
“اگر یک ذره را برگیری از جای، خلل یابد همه عالم سراپای”، بسیار زیبا اشاره به این نکته‌ی مهم دارد که هر ذره‌ای در جای خودش ارزش‌مند است و آن چیزی که ما می‌بینیم، بازتابی از نوعِ نگاه ما به پدیده‌هاست.
به تعبیر آندره ژید: «بکوش تا عظمت در نگاه تو باشد، نه آن چیزی که بدان می‌نگری.» و یا خواجه عبدالله انصاری عارف بزرگ: «الهی به بهشت و حور چه نازم، مرا دیده ای ده که با هر نظری، بهشتی سازم.»

لازمه‌ی ورود به جامعه‌ی کنش‌گری و فعالیت محیط‌زیستی، دارا بودن نگاه عدالت‌محور است و برای پذیرفتن و درک عدالتِ‌زیستی، باید نگاه ارباب زمین بودن رو کنار بگذاریم و به این باور برسیم که ما انسان‌ها تنها جزئی از زنجیره‌ی ارزش‌مند حیات هستیم و نه حاکم مطلق آن!
برای رسیدن به این نگاه ناچاریم به تعبیر سهراب، چشم‌ها را بشوییم و بین نگرنده و نگریسته، فاصله ایجاد نکنیم و به پیش‌داوری‌ها بدرود گوییم.

به امید داشتن جهانی سبز، توام با صلح و آرامش برای همه‌ی زیستارانِ زمین🌿