سهم عجیب خودروهای ایرانی در تصادفات
در یک دهه گذشته، با پیشرفت‌های قابل‌توجه در بخش حمل‌ونقل توانسته‌ایم از طریق وسایل نقلیه هوایی، دریایی و زمینی (ریلی و جاده‌ای) بیشتر مبادلات تجاری خود را با سراسر دنیا برقرار کنیم. حوزه حمل‌ونقل به دو گروه بار و مسافر تقسیم می‌شود که در این میان، نقش ایمنی در حمل‌ونقل مسافر به‌خاطر ارزش جان انسان‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
عموما در تمام نقاط جهان از جمله ایران، انسان مهم‌ترین عامل ایجاد ایمنی در حمل‌ونقل محسوب می‌شود و از میان انواع حمل‌ونقل، حمل‌ونقل جاده‌ای به دلیل ویژگی‌های خودرو، مسیرهای تردد (جاده، آزادراه، بزرگراه) و تأثیر قابل‌توجه نیروی انسانی (راننده) در هدایت وسیله نقلیه با اهمیت‌تر است.
هرآنچه تاکنون برای ارتقای ایمنی جاده‌ای با هدف کاهش تصادفات جاده‌ای و جان‌باختگان ناشی از آن انجام شده است، براساس نقش مهم این موضوع برای حفظ جان انسان‌ها صورت گرفته و به دلیل اهمیت بالای موضوع ایمنی حمل‌ونقل، در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، روز هفتم اردیبهشت به‌عنوان روز ایمنی حمل‌ونقل نام‌گذاری شده است. در کشور ما، با وجود تلاش‌های زیادی که برای ارتقای سطح کیفی خودروها و اصلاح مهندسی معابر و جاده‌ها انجام شده است اما همچنان میزان حوادث رانندگی و خسارات ناشی از آن، کاهش چشمگیری نداشته و با آنچه باید وجود داشته باشد، فاصله زیادی دارد.
با تلاش‌هایی که صورت گرفته و با همکاری دستگاه‌های مرتبط با حوزه ایمنی و حمل‌ونقل و ترافیک مانند سازمان راهداری، خودروسازان داخلی، شهرداری‌ها و پلیس راهور، توانسته‌ایم در یک دهه گذشته، آمار افرادی که بر اثر تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند، به حدود ۱۶ هزار نفر در سال کاهش دهیم، هرچند این رقم نیز بسیار بالا بوده و نیاز است تا در ابتدا، نسبت به ارتقای کیفیت خودروهای تولیدی، توجه ویژه‌ای داشته باشیم و سپس، نقاط حادثه‌خیز یا همان نقاط پُرتصادف را شناسایی و آنها را هرچه سریع‌تر اصلاح کنیم که البته این امر، نیازمند صرف وقت و هزینه زیادی است که دولت به این منظور در سال ۱۴۰۲، برنامه‌هایی را در دستور کار دارد.
در حوزه ایمنی حمل‌ونقل، ما همچنان با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم. اینکه همچنان تعداد کشته‌شدگان حوادث جاده‌ای ما به اندازه تلفات یک جنگ بالاست، لطمه‌های شدیدی بر روح و روان انسان‌ها بر جای می‌گذارد که جبران آنها، اساسا غیرممکن است و علاوه بر آن، باید به تبعات اقتصادی زیادی که به کشور تحمیل می‌کند نیز توجه کنیم.
افزایش قابل‌توجه وسایل نقلیه در سال‌های اخیر چه خودرو و چه موتورسیکلت، ایجاد روش‌های نوین در حوزه حمل‌ونقل مسافر مانند خطوط بی‌آرتی، تاکسی‌های اینترنتی و استفاده از موتورسیکلت برای حمل بار و مسافر و نیز توسعه شهرها و رشد جابه‌جایی مسافر و کالا، باعث شده است که خطرات نیز رو به افزایش باشد.
بیمه درواقع مکانیسمی است که می‌تواند به امنیت حمل‌ونقل جاده‌ای کمک کند. از یک طرف با اِعمال حق بیمه براساس رفتارهای ترافیکی یک راننده و پرداخت حق بیمه بیشتر برای افرادی که از ضوابط و مقررات تخطی می‌کنند یا رفتارهای خطرناک انجام می‌دهند و همچنین، اخذ جریمه‌های بالا از رانندگان در صورت انجام تخلفات حادثه‌ساز، می‌توان ایمنی را به‌طور غیرمستقیم از طریق رانندگان افزایش داد و خوشبختانه قوانین اخیر بیمه شخص ثالث، زمینه قانونی آن را فراهم کرده است. از طرف دیگر، بیمه با جبران خسارت‌ها به ادامه چرخه فعالیت حمل‌ونقل و امنیت این حوزه، کمک کرده و عدم اطمینان و مخاطرات را برای فعالان این بخش مهم اقتصادی رفع می‌کند. در این خصوص و به مناسبت روز ایمنی حمل‌ونقل، گفت‌وگویی با سردار سید تیمور حسینی، جانشین رئیس پلیس راهور فراجا، انجام داده‌ایم تا از روند افزایش ایمنی خودروهای مونتاژ داخل، بهبود ایمنی راه‌ها و جاده‌های کشور و اقدامات پلیس راهور در این حوزه، بیشتر مطلع شویم.
اهمیت حفاظت از جان انسان‌ها در دستور کار پلیس راهور است
سردار سیدتیمور حسینی در ابتدای صحبت‌های خود بر اهمیت حفظ جان انسان‌ها تأکید کرد و گفت: تقریبا از سال ۱۳۸۵ به بعد، موفق شدیم آمار تلفات جاده‌ای را تا حد قابل‌توجهی کاهش دهیم و باید بگویم، راه، وسیله نقلیه و راننده، سه عامل عمده تأثیرگذار در تصادفات جاده‌ای هستند اما نمی‌توان سهم بالای خودرو و راه را نادیده گرفت. امروز در دنیا، خطای انسانی پذیرفته شده اما پذیرفتن راه غیرایمن و وسیله نقلیه ناایمن به هیچ عنوان قابل‌پذیرش نیست و همه با هم، باید تلاش کنیم تا برای حفاظت از جان انسان‌ها با ایجاد یک راه ایمن و خودروی باکیفیت، خطای انسانی را جبران کنیم.
او با اشاره به آمار تصادفات رانندگی و جان‌باختگان ناشی از آن تا پایان طرح نوروزی ۱۴۰۲ و سهم تقصیر هر سه عامل، افزود: سهم خطای انسانی در تصادفات جاده‌ای ۲۹ درصد، سهم راه ۲۰ درصد و سهم خودرو به‌ویژه خودروهای ایرانی مانند پراید و پژو ۵۱ درصد بوده است که متأسفانه رقم قابل‌توجهی از سهم این تقصیرها به راه و خودرو اختصاص دارد، ازاین‌رو در حوادث ترافیکی به دو مفهوم مؤثر باید توجه ویژه‌تری داشت؛ ابتدا «وقوع» و سپس «شدت» که اگر براساس متغیر شدت به حوادث ترافیکی نگاه کنیم، سهم انسان کمتر از راه و خودرو می‌شود.
از جانشین رئیس پلیس راهور درخصوص کیفیت و ایمنی خودروهای داخلی می‌پرسیم که وی با انتقاد از کیفیت و ایمنی خودروهای داخلی گفت: متأسفانه در صنعت خودروسازی داخل با شرایط خوبی مواجه نیستیم و با توجه به نقش غیرقابل انکار انسان در وقوع تصادفات، نمی‌توانیم نسبت به ایمنی وسیله نقلیه که باید از جان انسان‌ها محافظت کند، بی‌توجه باشیم. درحال‌حاضر خودروهایی که در کشور درحال تولید و مونتاژ هستند، هیچ‌گونه ایمنی را در آنها نمی‌بینیم و اگر می‌بینیم که مردم آنها را می‌خرند، صرفا به دلیل حفظ سرمایه‌شان است، نه به دلیل ایمنی و کیفیت خودرو؛ بنابراین توجه به وضعیت صنعت خودروسازی چه شخصی و چه عمومی و حمل‌ونقل بار در دستور کار ما و دولت قرار گرفته است.
او ادامه داد: راه امن و خودروی ایمن، هم پیش از حادثه و هم پس از حادثه، می‌توانند حافظ جان انسان‌ها باشند و خسارت‌های ناشی از حوادث رانندگی را به حداقل برسانند. درباره خودرو، استحکام بدنه، ستون‌های محکم، کمربند ایمنی مناسب، کیسه هوا و مواردی از این دست، خسارت‌های جانی و مالی را حتی در صورت وقوع حادثه رانندگی کاهش می‌دهد که متأسفانه خودروهای داخل، هیچ‌کدام از این موارد را ندارند و در صورت نیاز و درخواست خریدار، آنها را به‌عنوان یک آپشن مجزا به خودرو اضافه می‌کنند و هزینه بیشتری از مردم می‌گیرند. بنده بارها گفته‌ام، در مواقعی، خودروسازان با تعویض یک چراغ ساده و اضافه‌کردن یک کلمه پلاس به پسوند نام خودرو، هزینه‌های هنگفتی را روی دوش جامعه می‌گذارند که هیچ‌کدام از آنها، ذره‌ای در ایمنی خودرو و حفاظت از جان انسان‌ها نقش ندارند.
چند درصد از نقاط حادثه‌خیز آشکارسازی شده‌اند؟
سردار حسینی در ادامه با گلایه‌مندی از وضعیت راه‌ها و نقاط حادثه‌خیز و تلاش پلیس راهور برای شناسایی و اصلاح آنها، گفت: این را که ایمنی یک جاده هم در پیشگیری از حادثه و هم در هنگام وقوع حادثه، نقش پررنگی در کاهش خسارت دارد، انکار نمی‌کنیم و اصولا طراحی راه و استانداردهای آن باید به‌گونه‌ای باشد که اجازه وقوع تصادف را به راننده ندهد و اگر تصادفی هم اتفاق افتاد، بتواند خسارت‌ها را به حداقل برساند و سال گذشته، در جلسات مشترکی که با کمیسیون راه و سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای برگزار کردیم نیز به این توافق رسیدیم که از حدود سه‌هزارو ۵۰۰ نقطه حادثه‌خیز، رفع خطر ۸۷۷ نقطه پرتصادف شناسایی‌شده، نیازمند پنج‌هزار میلیارد تومان اعتبار و دو سال زمان است اما تاکنون این مبلغ به سازمان راهداری پرداخت نشده است و مطمئنا برطرف‌کردن و اصلاح این نقاط، می‌تواند بخش قابل‌توجهی از تصادفات جاده‌ای را کاهش و ایمنی راه‌ها و جاده‌های کشور را افزایش دهد.
او در ادامه به تشریح آمارهایی از وضعیت ترددها و تصادفات رانندگی در طول اجرای طرح نوروزی پلیس راهور و دستگاه‌های امدادی و خدماتی در سال ۱۴۰۲ اشاره کرد و گفت: در طرح نوروزی امسال، دلایل وقوع تصادفات در سال‌های گذشته و محل وقوع آنها، بررسی و تحلیل شد و پس از آن، آمارهای به‌دست‌آمده از ابتدای طرح تا پایان روز پانزدهم فروردین ۱۴۰۲، مجموعا ۵۴۲ میلیون تردد بین‌شهری در جاده‌های کشور انجام شده است و متأسفانه از زمان اجرای طرح تا پایان روز چهاردهم فروردین، هزارو ۱۶۸ نفر در صحنه تصادفات در شهرها و جاده‌ها جان خود را از دست دادند که ۲۸ درصد از این افراد زیر ۱۸ سال، سه درصد عابران پیاده، ۱۰ درصد موتورسواران و ۳۳ درصد رانندگان وسایل نقلیه بوده‌اند و تعداد کل تصادفات اعم از جرحی، فوتی و خسارتی، ۸۵ هزارو ۴۶۹ فقره بوده که در مقایسه با آمار تصادفات با میزان ترددهای انجام‌شده، حاکی از آن است که تنها دوصدم درصد از کل ترددهای کشور، منجر به تصادف شده و این موضوع کاهش چشمگیری در مقایسه با بازه زمانی مشابه در سال‌های قبل داشته است؛ ضمن اینکه عمده تصادفات نیز خسارتی بوده است.
جانشین رئیس پلیس راهور فراجا با تأکید بر نقش مهم شرکت‌های بیمه در کاهش و کنترل تصادفات رانندگی و خسارات جانی و مالی ناشی از آن، گفت: همه دستگاه‌های مرتبط باید تلاش کنند تا در این زمینه به نتیجه مطلوب برسیم و به‌عنوان نمونه، بیمه‌ها سالانه بیش از ٣۵ هزار میلیارد تومان خسارت تصادفات پرداخت می‌کنند که رقم بسیار بالایی است؛ درصورتی‌که اگر بخشی از این مبلغ را برای تجهیز و تقویت دستگاه‌هایی مانند پلیس راهور و اورژانس که در کاهش و کنترل تصادفات و آسیب‌های جانی و مالی ناشی از آن نقش بسزایی دارند، سرمایه‌گذاری کنند، درنهایت با پیشگیری از وقوع تصادفات، میزان پرداختی خودشان به‌مراتب کاهش پیدا می‌کند و هزینه‌ای که برای کاهش تصادفات می‌کنند، در واقع یک سرمایه‌گذاری سودآور برای آنها محسوب می‌شود و ازاین‌رو امیدوارم که ظرفیت‌های پنهان و آشکار در موضوع کاهش تصادفات رانندگی و افزایش ایمنی، احصا شده و هرچه بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
جایگاه توسعه اقتصادی کشور به وسیله راه و حمل‌ونقل
سردار حسینی درباره توسعه اقتصادی کشور اشاره کرده و گفت: سالانه بیش از ۶۰۰ میلیارد کیلومتر پیمایش از طریق بیش از ۵۲ میلیون راننده به وسیله ۳۹ میلیون وسیله نقلیه در سطح جاده‌ها و راه‌های شهری و روستایی کشور صورت می‌گیرد، حمل‌ونقل در کشور ما در بخش زمینی حدود ۹۰ درصد از کل جابه‌جایی‌ها را به خود اختصاص داده است و ۱۰ درصد باقی‌مانده با حمل‌ونقل ریلی، هوایی و دریایی است. با توجه به حجم بالای استفاده از حمل‌ونقل زمینی در کشور و پیش‌نیاز آن برای توسعه بیشتر در همه سطوح، اهمیت موضوع حمل‌ونقل، زیرساخت‌ها و ابعاد آن بسیار مورد توجه است، همچنین قابل ذکر است ۹۳ درصد از کالاهای ضروری کشور و ۸۲ درصد از مسافران به وسیله حمل‌ونقل جاده‌ای ما صورت می‌گیرد.
چه دلایلی می‌تواند توجه به حمل‌ونقل سریع و ایمن را در کشور تسریع بخشد؟ جانشین رئیس پلیس راهور فراجا در پاسخ به این سؤال گفت: ابتدا بنا بر تأکید و دغدغه مقام معظم رهبری، کاهش خسارات و تصادفات در دستور کار ما قرار گرفت و پس از آن عواملی مانند توسعه اقتصادی به خاطر قرارگرفتن در مسیر ترانزیت در صورت توسعه سطح ایمنی و کیفیت راه‌ها و همچنین کاهش خسارات مادی و معنوی آن در همه زمینه‌ها ازجمله ارتقای سطح آسایش و آرامش مردم رسیدگی و بررسی شده است. او درباره اینکه خسارات اقتصادی، معنوی، فرهنگی و اجتماعی بر زندگی مردم در بخش ایمنی حمل‌ونقل چقدر است، افزود: در بررسی‌های انجام‌شده متوجه شدیم خسارات ناشی از این بخش بین هفت الی ۹ درصد معادل تولید ناخالص ملی کشور بوده و خساراتی معادل ۵/۱۵ درصد نیز در بودجه سالانه کشور به این بخش تعلق گرفته است و همچنین بنا بر این آمار به این نتیجه رسیدیم که به ازای هر نفر فوتی ناشی از تصادفات مبلغی بالغ بر ۸۳ میلیارد ریال هزینه را به کشور تحمیل کرده و در کنار آن نیز خسارات روحی و روانی، فرهنگی و اجتماعی را بر روی دوش شهروندان گذاشته‌ایم.
چالش‌های پیش‌روی حوزه ایمنی و حمل‌ونقل
جانشین رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی کشور در جواب این سؤال که چالش‌های پیش‌روی حوزه ایمنی و حمل‌ونقل چیست؟ گفت: دلایل بسیار مهمی می‌تواند نقش تأثیرگذاری در این حوزه را ایفا کنند که می‌توان به مواردی مانند شناسایی نقاط حادثه‌خیز، عدم ساماندهی ۳۰ کیلومتری شهرها، وسایل نقلیه فرسوده و توقف کامل اسقاط خودروها با سن بالا، بازدارنده‌نبودن جرایم رانندگی و مجازات‌های جایگزین آن، کمبود دوربین‌ها، پایش تصویری و اعمال قانون، وجود راه‌های دوطرفه و ظرفیت پایین محورها، فرسودگی وسایل نقلیه امداد و پلیس، ضعف عملکرد رسانه ملی و ساماندهی گروهی در راستای فرهنگ‌سازی بیشتر در میان شهروندان اشاره کرد.
سهم تقصیر دستگاه‌ها در حوزه ایمنی و حمل‌ونقل
سردار حسینی در ادامه این گفت‌وگو با درنظرگرفتن نقش و سهم دستگاه‌ها در حوزه حمل‌ونقل گفت: باید بگویم بیش از ۳۳ دستگاه در کشور وجود دارد که در حوزه ایمنی و حمل‌ونقل نقش و سهم بالایی را به خود اختصاص داده‌اند؛ اما از میان این ۳۳ دستگاه وزارت راه، شهرداری‌ها، پلیس راه، اورژانس، هلال احمر، صداوسیما و مراکز درمانی راهداری از مهم‌ترین دستگاه‌های ناظر بر ایمنی حمل‌ونقل بوده که باید برای اجرائی‌شدن همه موارد ایمنی حمل‌ونقل، همه دستگاه‌های مسئول به بهترین شکل ممکن به وظایف خود عمل کنند.
چه راهکارهای مهم و اساسی در راستای ارتقای ایمنی و حمل‌ونقل و نقش آن در کاهش تصادفات و خسارات ناشی از آن در دست اقدام قرار گرفته است؟ جانشین رئیس پلیس راهور فراجا در پاسخ به این سؤال ادامه داد: همه مسئولان در کنار تلاش برای توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای باید ابتدا به موضوع ایمنی توجه کنند؛ بنابراین این موضوع از منظر اصلاح و بهسازی زیرساخت‌های موجود و همچنین از لحاظ ایمن‌سازی راه‌های جدید مورد انجام است، همان‌طورکه گفتم، آشکارسازی اصلاح و رفع نقاط حادثه‌خیز و محورهای پرتصادف یکی از این اقدامات بوده؛ همچنین افزایش سامانه‌های هوشمند و دوربین‌های ثبت تخلف رانندگی از راهکارهای مهم دیگری برای افزایش نظارت‌ها و ارتقای ایمنی، انضباط ترافیکی و کاهش تصادفات به حساب می‌آیند، توسعه دوربین‌های ثبت تخلف به‌ویژه با استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران مناسب در تمام راه‌ها درحال پیگیری و اجرا است.
سردار حسینی در ادامه صحبت‌هایش تصریح کرد: موضوع دیگری که در حوزه ایمنی حمل‌ونقل از اهمیت بالایی برخوردار است، بحث نگهداشت دوربین‌ها و سامانه‌هاست، بخشی از دوربین‌های فعلی غیرفعال و معیوب است و نیازمند تعمیرات که به جدیت درحال برطرف‌کردن مشکلات این بخش نیز هستیم.
فرهنگ‌سازی در کاهش آمار تصادفات چقدر می‌تواند تأثیرگذار باشد؟ جانشین رئیس پلیس راهور فراجا به نقش مهم فرهنگ‌سازی در کاهش آمار تصادفات تأکید کرد و افزود: پلیس راهور با استفاده از ظرفیت صداوسیما و دیگر رسانه‌ها در این زمینه می‌تواند بسیار مؤثر عمل کرده و با توجه به تصویب طرح فوریتی کاهش تصادفات، انتظار و درخواست پیگیری، برنامه‌ریزی و ایجاد هماهنگ‌سازی‌های لازم در راستای اجرای برنامه فوریتی کاهش تصادفات در سطح استان‌های کشور را دارد، راهبرد مدیریت سرعت در راه به‌ویژه به‌صورت هوشمند با توجه به حجم تردد و تعداد تصادفات از اهمیت بالایی برخوردار بوده و تشدید نظارت‌ها بر ناوگان حمل‌ونقل عمومی بار و مسافر با تسریع و تجهیز سامانه سپهتن نوین در کنار اقدامات جاری از دیگر برنامه‌های مسئولان شهری و کشوری برای ایمنی حمل‌ونقل در است.
تیمور حسینی در پایان این گفت‌وگو به آماری از تصادفات و جان‌باختگان در تعطیلات عید سعید فطر اشاره کرده و اعلام کرد: متأسفانه به دلیل نبودن ایمنی در حوزه راه و خودرو در چهار روز ۲۰۰ نفر از هم‌وطنان خود را در سوانح رانندگی از دست داده و شاهد مجروح‌شدن چهارهزارو ۶۸۱ نفر در این تصادفات بوده‌ایم که این رقم همچنان بالاست؛ پس باید برای کاهش این‌گونه موارد هماهنگی همه دستگاه‌های مرتبط با موضوع ایمنی و حمل‌ونقل به جدیت پیگیری شود.
