ارتباط بین تعادل آب، رشد گیاه و کنترل بیابانزایی
شهره صدری- یک پژوهش تازه که توسط محققان چینی و آلمانی انجام شده است، رابطه میان تعادل آبهای زیرزمینی و کارایی مصرف آب در گیاهانِ اکوسیستمهای بیابانی را روشن کرده و دیدگاههای ارزشمندی را برای بازسازی زیستمحیطی و مقابله با بیابانزایی ارائه میدهد.
بر اساس اعلام مؤسسه شمالغربی محیطزیست و منابع طبیعی (NIEER) وابسته به آکادمی علوم چین، نتایج این تحقیق نشان میدهد که بازسازی پوشش گیاهی در مناطق خشک و کمباران، راهکاری مؤثر برای جلوگیری از گسترش بیابانزایی است.
این پژوهش نتیجه همکاری مشترک میان مؤسسات تحقیقاتی چین و آلمان است، در مجله تحقیقات منابع آب منتشر شده است.
در نواحی خشک معمولاً تعادل منفی آب مشاهده میشود، زیرا بارش اندک و تبخیر و تعرق بالا دارند؛ در نتیجه آب به عامل اصلی محدودکننده برای بقا و رشد گیاهان تبدیل میشود.
ژانگ ژیشان، پژوهشگر مؤسسه NIEER و سرپرست این تحقیق میگوید: آبهای زیرزمینی منبعی حیاتی در اکوسیستمهای بیابانی هستند. تعادل آب در اکوسیستمهای متکی بر آب زیرزمینی در مناطق خشک ارتباط نزدیکی با رشد گیاه دارد و پایداری فرآیند بازسازی اکولوژیکی را تعیین میکند.
ژانگ اضافه کرد: بنابراین، آبهای زیرزمینی برای پروژههای بازسازی بومشناختی که عمدتاً بر بازسازی پوشش گیاهی متکی هستند، و نیز برای تلاشهای کنترل بیابانزایی، بسیار حیاتیاند. بهکارگیری راهبردهای کاشت دوبارهی مناسب نقش اساسی در جلوگیری از بیابانزایی دارد.
محققان این مطالعه را بر اساس سیستم پایش خودکار شبیهسازی تعادل آب در ایستگاه تحقیقاتی و آزمایشی صحرای شاپوتو، واقع در منطقه خودمختار نینگشیا هوی در شمالغرب چین انجام دادند.
آنها از ۱۲ واحد لایسیمتر (Lysimeter ، ابزارهای بزرگمقیاس برای اندازهگیری تبخیر و تعرق) استفاده کردند تا از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ اجزای تعادل آب و پویایی رشد گیاهان را در اکوسیستمهای مختلف بیابانی بهصورت نظاممند اندازهگیری کنند.
این لایسیمترها با ماسههای بادیِ بیابان تِنگِر پر شده بودند و طیفی از شرایط را شبیهسازی میکردند، از ماسههای بدون پوشش گیاهی گرفته تا قطعاتی کاشتهشده با بوتهها و نیمهبوتههای تکگونه، و نیز ترکیبهای چندگونهای.
محققان سپس عملکرد رشد گیاهان را با استفاده از شاخص بازده مصرف آب (Water-use efficiency) بهعنوان معیار اصلی ارزیابی کردند.
نتایج مطالعه نشان داد که تغذیه مجدد آبهای زیرزمینی تغییرات ذخیره آب در خاک را به حالت جدیدی از تعادل آبی تبدیل کرده و موجب افزایش تبخیر و تعرق واقعی و نفوذ عمقی شده است. مدلهای آماری خطی مختلط نیز نشان دادند که آب زیرزمینی تأثیر قابلتوجهی بر اجزای تعادل آب داشته و باعث بهبود عملکرد رشد گیاهان میشود.
طبق یافتههای تحقیق، اکوسیستمهای بیابانی وابسته به آب زیرزمینی میزان تبخیر و تعرق واقعی بیشتری نسبت به اکوسیستمهای مستقل از آب زیرزمینی از خود نشان دادند.
همچنین مطالعه تأکید میکند که نیمهبوتهها (semi-shrubs) در اکوسیستمهای بیابانی — چه دارای آب زیرزمینی و چه بدون آن — نقش کلیدی ایفا میکنند و این امر مبنایی مستقیم برای تدوین راهبرد پیشنهادی کاشت گیاهان در این اکوسیستمها فراهم میسازد.
ژانگ تصریح کرد: «پژوهش جدید ما نشان داد که بازسازی پوشش گیاهی در بیابانهای خشک، راهحلی مؤثر برای جلوگیری از بیابانزایی است؛ که در این میان، بهکارگیری الگوی مناسب ترکیب گیاهی، کلید تضمین پایداری بلندمدت بازسازی و احیای زیستمحیطی بهشمار میرود.»
منبع: chinadaily
