از نظر دکتر دهقانی بخش بزرگی از بیماریها توسط بندپایانی خونخوار به انسان منتقل میشود که با نگهداری حیوانات بعنوان سپر زیستی در جوار محلهای زیست انسانی، این ناقلین برای خونخواری به طرف آنها انحراف می‌یابند و انسانها کمتر بیمار خواهند شد
حکیم مهر: آقای دکتر، تعریف زئوپروفیلاکسی چیست؟
«زئوپروفیلاکسی» به معنای پیشگیری از بیماریها بوسیله حیوانات پیرامون محیط زیست است که با مدیریت انسانی میتواند به طور موثرتری عمل نماید
حکیم مهر: این مهم چگونه امکانپذیر است؟
بخش بزرگی از بیماریها توسط بندپایانی خونخوار به انسان منتقل میشود که با نگهداری حیوانات بعنوان سپر زیستی در جوار محلهای زیست انسانی، این ناقلین برای خونخواری به طرف آنها انحراف می‌یابند و انسانها کمتر بیمار خواهند شد. در زئوپروفیلاکسی طبیعی یا پاسیو بدون دخالت انسانی، حیوانات در بخش بسیار بزرگتری از بیماریها به‌عنوان سپر زیستی انسانی عمل نموده‌اند ولی در خیلی از موارد دخالتهای انسان موجب کاهش اثرات این سپر زیستی در جلوگیری از بیماریهای انسانی شده است. لذا انسان نباید در کارکردهای طبیعی دخالت نماید، زیرا هر گونه دست کاری از جمله اشغال زیستگاه طبیعی آنها، کشتار و استفادههای دیگر میتواند اثر منفی در زئوپروفیلاکسی طبیعی داشته باشد
ساختار سالم و نیرومند زئوپروفیلاکسی طبیعی میلیونها سال کارائی خود را نشان داده و ادامه حیات را برای همگان فراهم نموده است. در محیط پیرامون ما انواع و اقسام موجودات گیاهی و جانوری بزرگ و بسیار بزرگ و کوچک یا بسیار کوچک زندگی میکنند. ما بزرگترها را براحتی می‌بینیم ولی بعضی کوچکها را با دقت بیشتر می‌بینیم. آنهائی را که ما نمی‌بینیم، بیشتر از همه در طبیعت نقشی اساسی و سازنده دارند. موجودات نسبتا کوچکی بر روی گیاهان در مزرعه، بوته‌ها، درختان، زیر سنگ و چوب و درون خاک مشاهده میکنیم و هر کدام در دنیای خود هدف بزرگی مانند ماندگاری را دنبال میکنند. داستان زندگی آنها و وظائفی که طبیعت برعهده آنها گذارده، بسیار جذاب است و از دید و نظر بیشتر انسانها هرگز مورد توجه قرار نمی‌گیرد.
حکیم مهر:آیا میتوان گفت این چرخه در مورد همه موجودات صادق است؟
بله. همه موجودات پیرامون ما در حیات وحش و یا در کنار ما از جمله سگها، گربه، کلاغها، کبوترها، گنجشگها، حشرات و سایر بندپایان در تمیز کردن محیط زیست از ضایعات مواد آلی حیوانی و گیاهی، مدفوع و لاشه حیوانات دیگر با میکروارگانیسم همکاری دارند و لازم و ملزوم یکدیگرند. به برکت وجود تعداد بسیار زیاد و متنوع موجودات، منابع غذایی برای ماندگاری موجودات بیشمار در طبیعت فراهم میشود. حتی سوسکهای سرگین غلتان که به نظر بیشتر انسان کاری غیر بهداشتی و چندش‌آور انجام میدهند، وظیفه بسیار ارزنده ای در طبیعت دارند و با داشتن توانائیها و ویژگیهای منحصر به فرد، کار پاکسازی محیط زیست از کثافات و تغییر و تبدیل آنها را انجام میدهند، ولی اینکار بزرگ آنها ممکن است خوشایند خیلی از انسانها نباشد
باغبانها یا کشاورزان از آفات به خاطر خسارت دیدن محصولات خود بی محابا با سموم شیمیایی سراسر باغ و زمین را با سم آغشته میکنند. با کشتن یک آفت خاص، صدها گونه مفید دیگر از بین میرود که از دید همگان پنهان میماند ولی برای خاک و محیط زیست آلودگی شیمیائی ایجاد میکند.در اثر کاربرد سموم دفع آفات، توانائی زنبور عسل بعنوان ارزشمندترین جانور اکوسیستم خشکی، انواع حشرات و زنبورهای گرده افشان دچار اخلال میشود البته بقایای این سموم از طریق هوا، آب و غذا مستقیم و غیر مستقیم به بدن انسان وارد میشود و آن را بیمار میکند، ولی انسان هرگز متوجه نمیشود که این ضربه از کجا و چه زمان بر پیکر او وارد شده طبیعت تعادل اکولوژیک خود را میلیونها سال با همه جنبندگان به جز انسان برقرار کرده و انسان در چند هزار سال این تعادل را برهم زد و به سبب آسیب رسانی، بسیاری از موجودات زنده منقرض شدند یا در معرض خطر انقراض قرار دارند
انسانها مانند بقیه موجودات راس هرم تغذیه از بی فایده ترین و مصرفی ترین آنان برای طبیعت هستند. به بیان دیگر این موجود برای محیط زیست بی ارزش و حتی زیانبار است. یعنی اگر انسان در طبیعت وجود نداشته باشد، هیچ گونه اتفاق ناگواری برای اکوسیستم رخ نمیدهد.اگر این روند تخریب با همین بیخردی، همچنان تداوم یابد، با انقراض جنبدگان زمین، حیات دچار اختلال شدید میشود. بنابراین انسان تا برهم زدن تعادل اکولوژیک و نابودی حیات، فاصله چندانی ندارد.انسان عصر حاضر بیش از بقیه موجودات به دلیل انباشته کردن آگاهیها و دانش خود و توانائی تحلیل آنها و استفاده از ابزار بر طبیعت چیرگی یافته است و پیشروی با این شتاب طبیعت را برای خود و بقیه ناامن میگرداند.
حکیم مهر: وظیفه انسان امروزی چیست؟
وظیفه انسان خردمند است که بر اساس مسئولیت پذیری در نگاهبانی از طبیعت جانب خرد را انتخاب و در نگهداری از نعمتهای خدادادی در زمین کوشا باشد و بیشتر از همه بر کنترل رفتار خود به عنوان گونه غالب و خطرناک اقدام نماید. انسان به عنوان یک گونه تمام انگلی برای طبیعت بیش از حد رفتار زیانبار خود را افزایش داده است و بدون شک اختلال و آشفتگی بزرگی در اکوسیستم ایجاد کرده است که سرانجام این روند با همین شتاب منجربه نابودی آن میشود.انسان بر خلاف گمان خودخواهانه با ارزشترین و والاترین موجود زمین نیست. وجود او وابسته به تعداد زیادی از موجودات دیگر از جمله میکروارگانیسم ها است که بدون وجود آنها هرگز قادر به زندگی کوتاه مدت هم نخواهد بود. این میکروارگانیسم در ساخت و پردازش، رویش، زایش و ریزش همه موجودات نقش بنیادین و بی مانند داشته‌اند. اگر انسان بدلیل چیرگی و زورمندی و توانائی استفاده از دیگران فکر میکند که برترین موجودات است، بدون تردید دچار توهم شده است. کافیست به زندگی میکروارگانیسم ها و دو انگل ویژه انسان نگاهی بیندازیم. نخست کرم آسکاریس که از درون بدن انسان بعنوان محیط زندگی و مرگ، مستراح، پناهگاه، محل تامین غذا، محل جفت گیری و تخم گذاری یا زاد و ولد به صورت انگلی استفاده میکند. همین وضع هم در مورد شپش های انسانی که از روی بدن بعنوان محل همه فعالیت زیستی از جمله از خوردن تا مرگ استفاده میکنند، درست است. یعنی این که انسان به طور دربست در اختیار آنها قرار گرفته است که معنای آن با نگاه انسانهای متوهم و گنده گو این است:
«ما شپش ها و کرم های آسکاریس برترین موجودات سیاره زمین هستیم زیرا از بدن زیرک ترین و هوشمندترین و نیرومندترین آنها به عنوان محل زندگی اختصاصی استفاده میکنیم و انگل شان هستیم، انسان حق ندارد که این جایگاه را از خود بداند. ما میکروبیوتا که در بدن یک انسان حدود 70 کیلوگرمی بیشتر از 200 گرم وزن نداریم، همه فعالیت های او را مانند بقیه موجودات دیگر از جمله موش ها و خرگوش، بزها و سگ ها، فیل ها و کلاغ ها … تحت کنترل داریم. سلامتی و بیماری او وابسته به ما است و انسان در مقابل ما موجودی بسیار ناتوان است. بنابراین به وراجی ها و گنده گوئی هایش توجه نکنید. قانون بنیادین ما این است و باید همگان به همه احترام بگذارند.»
حکیم مهر: بعنوان حرف آخر…
شناخت مسائل طبیعت و نگهبانی از آن، از وظائف ذاتی دوستداران خردمند طبیعت است منابع طبیعی هر کشوری تنها شامل مراتع و جنگلها نیست هر چند که این بخش هم در کشورمورد بی توجهی و بی مهری شدید قرار گرفته. حیات وحش طبیعت و پیرامون محیط زیست انسانی با همه تنوع زیستی آن از جمله جانوران همگی سرمایه بسیار بزرگیست که اگر از دست برود، جبران آن براحتی امکانپذیر نیست هنر بزرگ انسان خردمند و با دانش علمی، باور به توانائی طبیعت و کارکرد سالم است، لذا از دخالتهای نادرست و شتاب‌زده و تعیین تکلیف برای مرگ و زندگی موجودات دیگر باید پرهیز کند. انسان امروزی گونه غالب جانوری زمین است که همه جا از جمله زیستگاههای میلیونها ساله دیگر موجودات گیاهی و جانوری را به اشغال خود در آورده و هر گونه مشکل از جمله مبتلا شدن به بیماریها، بیشتر از همه مربوط به فعالیتهای انسانی و برخوردبا طبیعت است بنابراین باید به نقش ارزشمند موجودات زنده پیرامون خود با خرد و دانش توجه شود شناسائی حق کامل زیستن و داشتن زیستگاه برای همه موجودات اولین گام است انسان باید با هوشمندی شرایط اضطراری زیست کره را درک و طوری برنامه ریزی نماید تا ادامه حیات در زمین با اختلال همراه نشود. این موضوع بطور بنیادین بهداشت محیطی است، زیرا حفظ محیط زیست سالم با پیشگیری از تخریبهای انسانی امکانپذیر است
همه موجودات پیرامون انسان مانع برخورد بیشتر ترکشهای بیماریزای زیستی کمک ما هستند. قلمرو پنهان و نادیدنی حیات، میدان اصلی کارزار زندگی و مرگ است پس باید سعی کنیم که پیرامون خود را از این بیشتر خالی نکنیم. زئوپروفیلاکسی طبیعی یعنی حیوانات حیات وحش و پیرامون محل زندگی انسانها در پیشگیری از بیماریها نقش ارزشمندی دارند. این عوامل با تنوع زیستی دست نخورده مانند سپر زیستی به صورت کارا موجب انحراف خونخواری ناقلین از انسان به خودشان میشوند. ظرفیت تولید ناقل ازجمله پشه ها بعنوان خطرناکترین و کشنده ترین موجود بیماریزا برای انسان در طبیعت در هر اکوسیستم همیشه وجود دارد و بخش بسیار بزرگی از این ناقلین از حیوانات بعنوان منبع غذا استفاده میکنند. حذف حیوانات شهری و اطراف محیط زیست،کارِ بسیار بد ما، یعنی نابودی زئوپروفیلاکسی طبیعی که انسان تا به حال از آن بهره مند میشده
روشن است که برای پیشگیری کامل از بیماریها باید با پدافند و روشهای کمک کننده راه ورود ناقلین خونخوار را به اماکن مسکونی بگیریم یا در طبیعت با دور کننده های طبیعی مانع خونخواری آنها شویم، ولی حفظ تنوع زیستی مهمترین و بنیادی ترین اصل زئوپروفیلاکسی طبیعی یا پاسیو است. هر گاه به دلیل دخالتهای نادرست انسان هر گونه از حیوانات شهری بیش از ظرفیت محیط افزایش یابد قطعا باید با روشهای علمی و بدون آسیب از این دخالتهای نادرست پیشگیری کرد آموزش ارزشهای محیط زیستی و حفظ حقوق حیوانات و طبیعت از ابتدائی ترین نیازهای یک جامعه انسانی هوشمند است که باید مورد پشتیبانی مردم و مسئولین قرار گیرد.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.
